МОНГОЛ УЛС "АНХДУГААР ҮНДСЭН ХУУЛИА БАТАЛСАН ӨДӨР" 11 ДҮГЭЭР САРЫН 26-НД ТОХИОНО

НИЙТЭЛСЭН:

2025-11-24 10:00

Монгол Улс анхдугаар Үндсэн хуулиа 1924 оны 11 сарын 26-нд баталсан. Энэ Лхагва гарагт (2025.11.26) уг түүхэн өдрийн 101 жилийн ой тохиож байна. Анхдугаар үндсэн хуулиа баталсны түүхэн ач холбогдол, нөхцөл байдал, гол агуулга, үр дүнг Монгол Улсын иргэн бүр мэдэж байх учиртай юм.

1924 оны Анхдугаар Үндсэн хуулийн 101 жилийн ой тохиож байна...

Монгол Улсын түүхэн, хувь заяаны том эргэлт болсон, тусгаар тогтнолыг баталгаажуулж, төр улсаа шинэ шатанд гаргасан энэхүү баримт бичгийг 101 жилийн өмнө баталснаар бидний мэддэгээр "Үндсэн хуультай, тусгаар тогтносон Бүгд Найрамдах Улс" байгуулагдсан юм.

1️⃣ Анхдугаар Үндсэн хууль батлагдсан түүхэн нөхцөл

1921 онд Ардын хувьсгал ялснаас хойш 1924 он гэхэд Монгол оронд маш том өөрчлөлтүүд нэгэн зэрэг өрнөж байв:

✔ Богд хаан нас барсан (1924.05.20)

VIII Богд Жавзандамба хутагт нас барснаар Богд хаант Монгол Улсын хаант буюу теократ засаглал дуусав.
Шинэ язгууртан, шашны тэргүүлэгчийг дахин өргөмжлөхгүй гэж шийдсэн. Тухайн үед Богдыг тодруулах гэсэн хуучны хэргэм зэрэгтнүүд болон жирийн ард олон байсан гэдэг.
Хаант засаглал үгүй болсноор Бүгд Найрамдах Улсын засаглал руу шилжих түүхэн боломжийг нээсэн.

✔ Шинэ Монгол улсыг байгуулах эхэн үе

Язгууртны засаг ноёрхох хэв маяг халж, Ардын засаг, шинэ төрийн аппарат бүрэлдэн тогтож эхэлсэн.

Ийм нөхцөлд Монгол Улсын анхны Үндсэн хуулийг боловсруулах ажил 1924 оны турш тасралтгүй хийгдсэн.

2️⃣ Анхдугаар Үндсэн хуулийн агуулга

1924 оны 11 сарын 26-нд Улсын Бага Хурлаар баталсан.

Энэ Үндсэн хууль дараах үндсэн агуулгыг багтаасан:

1. Монгол улс Бүгд Найрамдах Улс болсон

Албан ёсоор Монгол Улсыг Бүгд Найрамдах улс гэж зарлав.
Ингэснээр хаант засаглал эцсийн байдлаар халагдсан.

2. Бүгд найрамдах улсын бүтэц

Улсын Их Хурал (Бага Хурал) – хууль тогтоох дээд байгууллага.
Ардын Засгийн газар – Гүйцэтгэх засаглал.
Шүүх – Шүүн таслах байгууллага.
Ерөнхий сайдын институцийг бий болгосон.

3. Иргэдийн эрх ба үүрэг

Эрх тэгш байдал,
Хөрөнгөтний болон шашны давуу эрхийг хязгаарласан,
Хөдөлмөрийн эрх, сурч боловсрох эрх, өмчийн эрхийг тодорхойлсон.

4. Шашны асуудал

Улс төрөөс ангид, шашныг төрөөс салгах үзэл баримтлал эхлэн суурьшсан.

5. Хөрөнгийн асуудал

Феодал язгууртны хэв маягийг багасгах, дундаж анги бий болгох, өмчийн шинэ тогтолцоог хөгжүүлэх чиглэл өгсөн. Харин 1990 оны 4 дэхь үндсэн хуулиар хүний өмчтэй байхыг эрхийг баталгаажуулж өгсөн.

6. Гадаад харилцаа

Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг баталгаажуулах зорилгоор гадаад харилцааг төвлөрүүлэх зарчим тогтоосон.

3️⃣ Анхдугаар Үндсэн хуулийн түүхэн ач холбогдол

Монголын төрийн тогтолцооны хамгийн том шинэчлэлүүдийн эхлэл тавигдсан:

Тусгаар тогтнолоо баталгаажуулсан

Хаант Монгол Улсаас Зөвлөлтийн ивээл дор ч гэсэн хуулиар баталгаажсан Бүгд Найрамдах улсад шилжихэд Анхдугаар үндсэн хууль суурь зарчим болж өгсөн.

Орчин үеийн Монгол улс төр, хууль эрхзүйн тогтолцоог үүсгэсэн

Хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх засаглалын үндэс тавигдсан.

Иргэн төвтэй Үндсэн хуулийн суурь зарчмыг Анхдугаар үндсэн хуульд оруулж өгсөн

Шинэ үеийн Монгол төр бүрэлдэн тогтох эхлэл тавигдсан

1924–1940 оны бүтээн байгуулалтын суурь нь энэхүү хууль байв.

XX зуунд Монголчууд 4 удаа Үндсэн хуулиа шинэчилсэн

1924 он
1940 он
1960 он
1992 он
Эдгээр бүгд 1924 оны загвараас эхтэй.

Үг бол үнэ цэн...

ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ

ug.mn сайт 2025 оны 12 сарын 21 Ням гарагИЙН ХӨТӨЛБӨР

Бичил мэдээ

Шинэ мэдээ

Их уншигдсан

2025-12-20 16:00

Монголбанкны Ерөнхийлөгчийн албан тушаалд нэр дэвшигч С.Наранцогтын томилгооны сонсгол маргааш буюу 12 дугаар сарын 16-ны өдөр зохион байгуулагдана . . . .

2025-12-15 12:18

2025-12-13 01:23

“Оюутолгой бүлэг ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах, хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэхтэй холбоотой баримт бичиг, үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийх” үүрэг бүхий Хянан шалгах түр хорооноос нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголыг 2025 оны 12 дугаар сарын 08-12-ны өдрүүдэд, Төрийн ордонд зохион байгуулах гэж байна.

2025-12-07 10:34

2025-12-07 10:30

Лондонгийн Металлын Бирж (LME)-ийн зэсийн үнэ баасан гарагт ам.долларын сулрал, зэсийн тэргүүлэгч үйлдвэрлэгч Чилийн аравдугаар сарын үйлдвэрлэл буурсан байдал, мөн Хятадын хайлуулах үйлдвэрүүдийн төлөвлөсөн үйлдвэрлэл бууруулах шийдвэрийн нөлөөгөөр анхны дээд амжилтаа шинэчлэн давж, 11,200 ам.доллараас давлаа. LME-ийн гурван сарын үндсэн гэрээт зэсийн үнэ 2.5%-иар өсөж, 11,210.50 ам.долларт хүрсэн нь 10-р сарын 29-нд тогтоож байсан 11,200 ам.долларын өмнөх дээд амжилтыг давсан үзүүлэлт боллоо.

2025-11-30 00:15

2025-11-23 13:29

Баасан гарагт Токио дахь Ерөнхий сайдын өргөөний өмнө хэдэн зуун иргэн цуглан жагсаж, Ерөнхий сайд Санаэ Такайчи Тайванийн талаар сүүлийн үед хийсэн буруу мэдэгдлээ эргүүлэн авах, тайлбар өгч уучлал хүсэхийг шаардав.

2025-11-23 13:07