Эхний өдөр-1
Сар шинээр улс орон, ураг төрөл, айл өрх, хувь хүн гээд бүгд л ирж буй Могой жилээ өөдтэйхэн угтчих гээд дор бүрнээ л хичээж, бэлдэж, зэхэж байх. Энэ л шалтгааны улмаас эмнэлэгт сар шинээ угтах гэж буй би бээр ч мөн л үс сайхан бол зүс сайхан гэдэгчлэн сар шинийн өмнө үсээ тайруулж будуулахаар тогтмол үйлчлүүлдэг найз дээрээ өнгөрсөн бүтэнсайнд очив. Үсээ тайруулж будуулсан оройдоо хуйх чимчигнээд нүд загатнах шинж илрэв. Өмнөх баасан гарагт нь арьсны өвчин судлалын үндэсний төв / Харшлын эмнэлэг/ руу залгаж сүүлийн 2 жил гаран нүүрээр тогтмол гарч байгаа батга, хагас жилийн өмнөөс гарах болсон идээт үрэвсэл буюу хатгинаасаа шинжилгээ өгөх цаг авсан нь зөвдөж, нэмж үзүүлэх давхар өвчинтэй болоод авав. Ингээд Даваа гарагийн өглөө 8 цаг 12 минутад цаг авсан би эмчийн үүдэнд лавтай 30 мин хүлээв. Залуухан эмч хүлээн авч үзээд 4 төрлийн шинжилгээ бичлээ. Эрүүл мэндийн даатгалтай тул нэгээс бусад нь үнэгүй. Цуснаас үзэх 3 төрлийн шинжилгээний нэг нь төлбөртэй буюу 10 мянган төгрөг. Аяга кофены л мөнгө. Ингээд шинжилгээгээ үдийн хэрд өгч дуусаад эмч дээрээ дахин очиж хэвтэх ор гартал хүлээнэ гэдгээ мэдэж аваад, ор бичдэг бүсгүйн үүдэнд дугаарлан утасны дугаараа үлдээгээд дуудахыг нь хүлээхээр болов. Эмч маань ч хэвтэх хүртлээ гэрээр хийлгэх дусал, түрхэх тос, уух эм бичиж өгөөд түүнийг нь 1 давхарт байх цор ганц эмийн сангаас нь аваад гэртээ харив. Өөр эмийн санд байхгүй шүү. Эндээсээ аваарай гэх нь төгс монопол бизнес.
Үүдээр ороход л маскаа зүү, улавч өмс гэж загнах хэн нэгэн, маск, улавч авахаар дугаарлах олны багтаж ядах жижигхэн эмийн сан. Эмнэлгээс гарахад улавчаа тайлаад хаячих хогийн савгүй тул куртикны халаасандаа хийгээд гэртээ ирэх мэдрэмж. Үүнээс эхлээд л өвдөж зовсон хүний зовлонг хүчээр нэмж байх шиг санагдана.
Улсын эмнэлэгт ажиглагдах нэг хандлага бол үнэгүй юм, хүний юм гэдэг шиг хүнд суртал гэх үү, хэнэггүй гэх үү нэг тийм удаан, хөшүүн, ялархах, дугарч ядсан хандлага илт ажиглагдана. Өвдөж яваа олонд энэ нь хичнээн хэцүүг өвдөөгүй хүн гадарлахгүй, өвдвөл адилхан эрүүл мэндийн салбарынхан учраас тусгай үйлчилгээ авдаг бололтой / хардаж бодов/ эмнэлгийнхэн бүүр мэдэх ч үгүй бололтой.
Нийгмийн стресс бухимдал их, өөрөө хичээвч өрөөл бусдаас үүдэлтэй нэрмээс их тул нийтээрээ сэтгэлзүйн хувьд тогтвортой бус, гутарч гуних нь арвин. Ийм л шалтгааны улмаас дархлаа муудсан нэгэн харшил, хатги гэх мэт дагавар өвчинтэй болох нь эрс нэмэгдэж. Миний өвдсөн шалтгаан ч мөн л дархлаа муу, стрэсс их, нойр багатай гэсэн шалтгаануудаас үүдэлтэй гэв. Уг тэмдэглэлээр хувь хүний нууцад хамаарах өвчин зовлонгоо бичих бус улсын эмнэлгийн бодит байдлыг тэмдэглэх зорилготой гэдгийг онцолъё.
Ингээд одоо “ Харшлын” эмнэлэгтээ хэвтэцгээе.
Ор гарахаар дуудна гэсэн ч ор гараагүй юу бүү мэд, юутай ч дуудсангүй. Нүүр хавдаад загатнах, хатги хүндүүрлэн өвдөх нь “янаг” тул сэтгүүлчийн давуу тал гаргаж утас цохин гуйснаар эмнэлэгт хэвтэхээр болов. Ирээд эмчдээ үзүүлж, эмч маань ч ор байна уу гэж тасаг руу утасдаад нэг ор гарав бололтой дараагийн хүнд шилжүүлж, би тэр хүнийх нь урд загнуулсан аятай томоотой суун анхны бүртгэл хийлгэн тасагт очихоор боллоо. Хэдийгээр бичихэд ийм амархан мэт боловч хувцасаа солих, сольсон хувцасаа өөрөө гаргаж унаанд хийх, хүн л болсон хойно хэрэглэнэ, хэрэгтэй гэж бодсон гээд нийт 4 тооны уут, цүнх, тортой юмаа чирээд 4 давхар эмнэлгийг дээш доош нийт 8 удаа явж байж хэвтэхэд бэлэн болов.
Өвдсөн хүнд ачаа бараагаа чирээд дээш доош олон дахин явах шиг халширмаар, орилмоор, уйлмаар санагдах зүйл үгүй юм гэдгийг яс мах, сэтгэл, тархиараа мэдрэв. 12.30-д тасгийн үүдэнд ирсэн надад хариулах хүн алга. Бүгд цайндаа. Ингээд 13 цаг болтол буюу цай дуустал хүлээж бай гэсэн зааврыг дагаж дахин 30 мин хүлээсний эцэст арай хийж өрөөнд орж ортой “учрав”. Ямар ч хүнд өөрийн онцгой хэрэглээ байдаг тул өөрийн “онцгой” хэрэглээ болсон дэр байдаг уу, дэр өгөх үү гэж гурвын зэрэг хүнээс асуугаад хариу олж сонсоогүй тул авчирсан хэдэн номоо дэр болгоод дэрний уутаараа бүтээж авлаа. Өрөө маань 4 ортой. Нэгд нь надаас дүүмэд бүсгүй хэвтэх, хоёр ор нь эзгүй. Ашгүй харин тасагт орсон даруй эмч бүсгүй ирж уулзаад, стори буюу өвчтөний түүхээ нээлгэчих. Та цагаан сараар гарахгүй биз дээ. Би эмчилгээнүүдийг нь сайн бичээд түргэхэн зовиурыг нь намдаахыг хичээнээ гэв. Энэ эмнэлгийн үүдийг татсанаас хойш сонссон халуун дулаан, сэтгэл бүлээсэм үг энэ байлаа. Ёстой л нөгөө Бавуугийн хүү алдарт найрагч Лхагвасүрэн гуайн ард олны дунд алдартай амьдрах чинь хачин сайхан. Сайн байна уу та гээд сууж байгаа хүн босож суудал тавьж өгөөд л эрхлүүлчихэж байгаа юм чинь гэдэг шиг эмчийнхээ хэлсэн тэр үгэнд өвчтөн би гялс эрхлээд амжив. Удалгүй бүүр ч залуу, том охиноос минь хэдхэн насаар эгч байж магад гэмээр охин та сторио нээлгэчих гээд өрөөндөө дуудав. Түүний ажилдаа ялархахгүй байх нь, хүний хэлсэн бүрийг тэмдэглэх нь, хаа хаагуур гарсан билээ босоод ил гаргаад үзүүл дээ, та босоод зогсож бай, одоо ингээд цохихоор яаж байна гэх мэт үзлэг, тэмдэглэл нь нэг бол их том эмч шиг нэг бол яг л охин минь жоохон албажуу болсон шиг мэдрэмж төрүүлнэ. Анх хүлээж авсан залуу эмч, намайг эмчлэх мөн л залуу эмч, сторийг нээх бүүр залуухан эмч… тэд нялуун ч биш хатуу ч биш. Тэдэнд долигнох, тал тохой татах, аашилж, ярвалзан ихэрхэх ч хэрэггүй. Тэд хүйтэн хөндий ч биш хов жив ярингаа тас тас инээн дотно мэт юм шиг хэрнээ гар цайлгахгүй л бол олигтой үйлчилгээ үзүүлдэггүй өмнөх үеийнхэнээс огт өөр. Нэн хариуцлагатай. Нэг тийм бахархмаар гэхдээ бас туршлага багатай байх даа, намайг эмчилж барах байгаа гэсэн шүү эргэлзээг төрүүлнэ.
Улсын эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэгч зардлын 6 хувийг төлдөг гээд 100 мянган төгрөг төлүүлэв. Бас нүүрний харшилд чийгшүүлэх тос, угаах шингэн өөрөө авахаар бичиж өгөв. Энэ нь нийт 150 орчим мянган төгрөг. Ингээд нийт 250 мянган төгрөг төлөөд л бүх эмчилгээг авах нь. Бодитоор гарч байгаа зардлыг тооцвол эсвэл хувийн эмнэлэгт хэвтвэл бараг 5-8 дахин их мөнгө төлөх нь гарцаагүй. Тэгээд ч улсдаа ганц мэргэжлийн төв нь тул эмчлүүлэхэд татгалзах шалтгаан үгүй.
Арьсны өвчин судлалын үндэсний төв хуучны барилгадаа хэвтүүлэн эмчилдэг бол өдрийн үзлэг, эмчилгээг шинэ барилгадаа хүлээн авдаг. Хуучны барилга тул маш хүйтэн, өрөөндөө гэрлээс өөр эрчим хүч хэрэглэх, ашиглах боломжгүй. Үүдний хэсэгтээ уртасгагч тавьж тэнд утсаа цэнэглэх хүмүүс холхих нь их. Ариун цэврийн өрөө нь цэвэр. Гэхдээ хэт хуучин. Хана туургыг нь хямд үнэтэй цэвэрхэн харагдах хуванцараар хулдсан. Суултуур нь том, суултуурын таг нь жижигхэн. Сууж бие засвал завсараар нь бохир үлдэх нь гарцаагүй. Өвдсөн хүн бие засахаар орох бүрт асрагч нь гадуур нь шээвээ хөөш гэж хашгирах нь доромжлол шиг бас дарамт шиг хахир. Ийм учраас л өвдсөн бүхэн хувийн эмнэлэг бараадаж, дарга нар маань гадаадад очиж эмчлүүлдэг байх. Хямд үнэтэй, эмчилгээ нь мэргэжлийн гэхдээ хандлага, үйлчилгээ нь царай алдуулах, царайчлахаас өөр сонголтгүй болгодгоороо улсын эмнэлэг онцгой аж.
Улсын эмнэлэг өглөө 8 цагаас өдрийн 14 цаг хүртэл л ажилладаг бололтой юм. Түүнээс хойш нам гүм. Миний анхны бүртгэлийг хийсэн бүсгүй 14 цаг гээд тарна гэж ярина лээ. Тэгэхээр өглөөгүүр ачаалал ихтэй байгаад үдийн хэрд багасаад өдөр гэхэд тардаг аж.
Бас нэг зүйл нь өглөөдөө сүржин орилж зарладаг маск зүүх, улавч өмсөх хатуу ёс өдрийн хэрд “амьгүй” болчих нь хачин. Ёстой хоёр нутагтан гэдэг шиг л. Энэ эмнэлгийн хуучин дарга, эрүүл мэндийн сайд асан А. Цогцэцэг эмчийн үед үүдэнд том том даавуун улавч угаагаад, хатаагаад өмсүүлж оруулдаг байсныг бүдэгхэн санах. Мэдээж цаг үе өөрчлөгдөж хэрэглээ хялбар болж байгаа ч хог дээр хог нэмж байх шиг, бохироос хамгаалж уутан улавч углах нь гараа бохирдуулахаас цаашгүй. Гол зорилго нь өвчнөөс сэргийлэх үү эсвэл үйлчлэгч асрагчийн цэвэрлэх ажлыг хялбаршуулахад уу гэдгийг мэдэхгүй ч өвчтөн намайг хамгаалах гэсэн нь юу л бол гэсэн бодол илүү их төрнө. Бас ч гэж чамгүй орлого олдог бололтой. Нэг маск, нэг улавч нь нийлээд 500 төгрөг. Нөгөө банкууд шимтгэл нэртэй багахан хэрнээ гүйлгээ бүрээс олдог их хэмжээний орлоготой адил. Мөн л банк шиг 500 төгрөгтөө НӨАТ өгдөггүй, албан бус орлого олох арга юм уу даа.
Дараалан хоёр дусал залгуулсан би авчирсан хоёр номоо дэрлээд нэгийг нь уншиж байгаад дуг хийв. Дусал ч овоо явчихаж. Гэхдээ ном дэрлээд дуг хийсэн би сэрэхдээ хүзүүгээ хөшиж, хүндүүрлэсэн зовиур өөртөө нэмэв. Гоёодсон аятай хүзүү нэмж өвдөх нь баартай эр баахдаа ч гэмтэнэ гэдэг шиг л балагтай. Инээд ч хүрэх ч уур ч хүрэх шиг. Ингэж байтал 16 цаг болж эмнэлгийн хоол ирэв. Шар будаатай, татсан махтай шөл. Илүү дутуу юмгүй эмнэлгийн хоол. Өглөөнөөс хойш өлссөн надад под гээд явчихав. Ингээд эмчийн бичиж өгсөн бүх эмнүүдээ хүлээж авав. Дусал тариа, физик эмчилгээ, уух эм, түрхэх тос. Өөрийн төлсөн мөнгө, даатгалаас дааж байгааг бодохоор нэг тийм баярламаар, бахархмаар, бас ичмээр. Гэхдээ бас ЭМДЕГ-ын үе үеийн авлигач дарга нарын идсэн уусан, шамшигдуулсан мөнгийг бодохоор үүнээс ч илүүг иргэддээ өгч болохоор юм даа гэж эргэлзэх.
Бас татвар төлж, хүн цалинжуулж, төсөв бүрдүүлэн, улстөрчдөд захиран зарцуулах тэр их мөнгийг төлж байдаг бүхэнд баярлалаа гэж хэлмээр.
Үргэлжлэл бий…
