



















“Тамын тогоо халуун ч бай, том ч бай дээшээ зүтгэсэн нэгнээ татаж бус, түшиж гардаг юм.”
- Монгол ардын ёгт үлгэрээс
2024 оны УИХ-ын сонгуульд ялагдсан ч Засгийн газарт ажиллах түүхэн боломж Ардчилсан намд олдсон. Засгийн газарт хамтарсан нь сүйдээд байсан нэр хүндийг нь сэргээх, бодлогоор өрсөлдөх, хариуцлага хүлээх, ажилгүй болсон намын гишүүдээ төрийн албанд ажиллуулж, ажилласан жилийг нь нэмэх гээд төрд ч намд ч ашиглаад авах “алтан” боломж байв. Гэвч нэгнээ өөдтэй явахыг тэвчдэггүй “тэнэглэл” нь АН-ыг дахин залгив. Улмаар дотоод эв нэгдлийг улам дордуулж, эвлэж нэгдэж байсан намаа дахин “шатааж” байна.

Засагт хамтарсан нь нэг хэсгээ “хоолонд” хүрсэн мэт санаж миний “сав хоосон” байна гэх хорсолд автуулан Засгаас гаргаж, сөрөг хүчин болгов.
Энэ нь улс төрийн үзэл санааны зөрчил бус зүгээр л эрх мэдэл, ашиг сонирхол, нэгнээ дэмжих, хамтаараа ахих, ард үлдэх эр зориг, итгэлцлийн гүн гүнзгий хямралын эхлэлийг тавиад буй.
Уг нь АН-д шинэ үеийн залууст ойлгогдох, нийгмийн шаардлагад нийцсэн бодлого, шинэ манлайлал хэрэгтэй атал өнөөдрийг хүртэл 2012-2016 оны алдаа, 2016, 2020 оны ялагдал, 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн бүтэлгүйтэл зэрэг нь тус намыг улам “дордуулж бас өлсгөлөн” болгосныг ил харуулж авай.
АН-ын зарим гишүүдийн зүгээс илэрхийлсэн “ Бид сөрөг хүчин болох нь дээр” гэх байр суурь нь стратегийн бус, сэтгэл хөдлөлд тулгуурласан богино зайн улс төрийн шийдвэр гэхэд хол зөрөхгүй. Тэд 30 жил болохдоо бодлогын нам бус хувь хүний манлайлал, үл ойлголцол дээр тогтсон эсэргүүцлийн бүлэг болж уруудсаар байна.
Нэгнээ татаж унаган байж өөрөө дээш гарна гэх өсөрхөл нь АН-д ялалт бус золиосыг л уламжлуулж байна гэхэд хилсдэхгүй.
Олон жил хуримтлагдсан итгэлцлийн хомсдол, удирдлагын тогтворгүй байдал, тууштай бодлогын дутмагшил энэ намыг нам бус бүлэглэл болгон задалж, залгисаар байна. АН-ын улс төрийн уналт бол гадаад хүчин зүйл гэхээсээ дотоод хагарал, эв нэгдлийн хомсдолоос шалтгаалж буйг хүлээн зөвшөөрөх баримт нотолгоо чинээндээ туллаа. Ардчилсан үзлийг авчирсан нам өдгөө ардчилсан зарчмыг дотооддоо ч хэрэгжүүлж чадахгүй байгаа нь түүхэн эмгэнэл.
Тоон баримтыг эргэн санавал:
•2020 оны УИХ-ын сонгуулиар АН нийт 11 суудал авсан нь доод цэгүүдийнх нь нэг байлаа. 2012 онд 34 суудалтай байсан намын хувьд энэ нь итгэлцлийн уналт эхэлж буй дохио байв.
•2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд АН-ын нэр дэвшигч С.Эрдэнэ 6.37% санал авч, гуравдугаар байр эзэлсэн нь АН-ын зүгээс улс төрийн манлайлал “ 0” заасан юм.
•2023 оны АН-ын дарга, тамганы маргаан нь нам гэх институтийн жишиг бүрэн алдагдсаны илрэл байлаа.
АН-ын дотоод дахь бүлгүүд зөвхөн “өөрийн эрх ашиг”-аа хамгаалж, намын эрх ашигт нийцэх шийдвэр гаргаж чадахгүй байгаа нь уналтын гол хүчин зүйл.
Улстөр судлаач Манкур Олсон энэ тухайд:
“Хэрэв хувь гишүүнд ашиггүй бол хамтын шийдвэр хэрэгжихгүй. Ингэснээр бүх систем нурдаг.”
Улс төр судлаач Л.Дашням хэлэхдээ:
“Монголын намуудын фракц хоорондын зөрчил итгэлцлийн механизмаар бус хардлагаар ажиллаж байна. Итгэлцэлгүй нам бол институт биш, зөвхөн бүлэглэл болно.”
Хэрэв АН дахин институт болохыг хүсвэл илүү ёс зүйтэй, итгэлцэлд суурилсан, олон нийтэд ил тод, стратегийн бодлоготой нам болох шаардлагатай. Эс бөгөөс одоогийн “тогоо” нь тэднийг өөрсдийг нь л “шалзалсаар” байх болно.
Угтаа АН зөвхөн өөрийгөө биш, нийт ардчиллын тогтолцоог хамт унагаж буйгаа ухаарчихвал “тамын тогоо”-ноос мэнд гарч чадна. Гэхдээ нэгэндээ итгэх ЗОРИГ тэдний төлөх золиос байх болов уу.










