Нийтлэлч: Мохамад Али Хариси
2025 оны 9-р сарын 22
Палестины төр улсыг байгуулах үзлийг олон арван жил дарахыг оролдсон Израилийн Ерөнхий сайд Беняамин Нетаньяху одоо үүнийг бодит амьдрал дээр биелж байгааг өөрөө харж байна.
Франц, Саудын Арабын хамтран зохион байгуулсан хоёр улсын шийдлийг санал болгосон бага хурал нь олон улс орнуудыг Палестиныг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөхөд хүргэж, Нетаньяхугийн улс төрийн өвийн үндсийг тасаллаа.
Хамгийн гол нь НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн таван байнгын гишүүний орны дөрөв нь — Франц, Их Британи, БНХАУ, ОХУ — аль хэдийн Палестин улсыг хүлээн зөвшөөрөөд байна. АНУ л ганцаар үлдэж, улам бүр цөөрч буй холбоотнуудаа харж сууна.
Сүүлийн 30 гаруй жилийн турш ноён Нетаньяху улс төрийн карьераа нэгэн гол амлалтад тулгуурлуулсан: Түүний засаглал дор Палестины улс хэзээ ч байгуулагдахгүй. Тэрээр өөрийгөө Израилийг "энхийн хуурмаг үзэл"-ээс хамгаалагч хэмээн харуулж, цуглаан, Кнессетийн мэтгэлцээн, олон улсын индэр дээр израильчуудад Палестины тусгаар тогтнолыг ямар ч аргаар хаана гэж амалдаг байв.
Дэмжигчдэдээ тэрээр Израилийн хил хязгаарыг үүрд баталгаажуулагч удирдагч мэт харагдаж байсан бол шүүмжлэгчдийн хувьд тэрээр эцэс төгсгөлгүй эзлэн түрэмгийллийн архитектор, цаг хожигчийн мастер байлаа.
Түүний стратеги энгийн ч үр дүнтэй байсан: Тэрээр стратегаа илүү олон суурин барих, Ослогийн гэрээг сулруулах, яриа хэлэлцээг хойшлуулж дэлхийг залхаах, Палестин улс байгуулахыг ил тод няцаадаг барууны хатуу шугамын түншүүдтэйгээ холбоо тогтоох байдлаар хэрэгжүүлсэн. Тэгээд тэр үүнийгээ “хүч чадал” гэж зарлаж, ингэж байж Израиль улс амьд үлдэх баталгаатай болно гэж итгүүлдэг байв.
Олон жилийн турш энэ нь ажиллаж ирсэн. АНУ-ын засаг захиргаа түүнийг байнга дэмжиж байлаа. Европын орнууд эсэргүүцлээ илэрхийлдэг ч бодит дарамт үзүүлдэггүй байв. Харин одоо "Энхийн зам" хэмээн нэрлэгдэж байсан зүйл нь аажмаар 1990-ээд оны хуучирсан дурсамж болон элс байшин мэт нуран уналаа.
Тэгтэл 10-р сарын 7 болсон. Хамасын аймшигт халдлага Израилийн хэдэн арван жилийн хамгийн харанхуй өдөр болж, аюулгүй байдал, тагнуулын тогтолцоо бүрэн нурсан нь ил болов. Өөр ямар ч удирдагчийн хувьд энэ нь улс төрийн төгсгөл болох байсан. Нетаньяху түүхэн алдаа гаргасан хариуцлагагүй хүн байлаа. Гэвч тэрээр хариуцлага хүлээхийн оронд үүнийг улс төрийн бамбай болгож ашиглав. “Одоо Палестин улсын тухай ярих цаг биш” гэж тэр мэдэгдэв. Газа нь Палестинчууд өөрсдийгөө удирдах чадваргүйг нотолсон, тиймээс хэзээ ч боломж олгож болохгүй гэж тэр үзэв.
Гэвч түүний энэ үзэл үргэлжилсэн дайны хүнд жинг даалгүй нурав. Израилийн Газа дахь цэргийн ажиллагаа хотыг үнсэн товрого болгож, хэдэн арван мянга хүний амийг авч одлоо. Тэдгээр дүр зургууд дэлхий даяар цацагдав. Лондонгоос эхлээд Вашингтон, Парис хүртэл олон мянган хүн гудамжинд жагсаж, дайныг зогсоохыг шаардав. Палестинчууд тусгаар тогтнолд бэлэн биш гэх хуучин яриа үнэ цэнээ алдлаа. Түүний оронд тэднийг улсгүй байлгах нь өөрөө тэвчихийн аргагүй шударга бус явдал гэсэн шинэ итгэл үнэмшил бий болов.
Энэ л итгэл өнөөдөр Франц, Саудын Арабын санаачилгаар НҮБ-д асуудлыг авчирч байна. Нетаньяхугийн хувьд энэ бол хар дарсан зүүд. Тэрээр 10-р сарын 7-ны аймшигт халдлага хоёр улсын шийдлийн санааг үүрд булна гэж бодсон. Харин энэ нь эсрэгээрээ дэлхийн улс төрийн төвд буцаан авчирчээ. Тэр хаалгыг түгжихийг оролдсон ч улам бүр нээж өгсөн юм.
Энэ сарын эхээр Катардын нийслэл Дохад цохилт өгсөн нь түүний засгийн газар ямар их үймсэн байгааг харуулсан. Энэ дайралт нь хамгаалалтаас илүүтэйгээр хэд хэдэн улс Палестиныг хүлээн зөвшөөрсний дараах уур бухимдлын илрэл байв. Энэ нь сүрдүүлэг гэхээсээ илүү хүүхдийн гомдол шиг харагдсан бөгөөд Израилийн удирдлагыг хяналтаасаа алдаж, алсын хараагүй мэт харагдуулжээ.
Түүн рүү дотоодын дарамтууд ч улам ойртож байна. Нетаньяху олон жил үргэлжилсэн авлигын шүүх хэргүүдтэй нүүр тулж байгаа. Израильчуудын олонх нь 10-р сарын 7-ны эмгэнэлт явдалд түүнийг буруутгаж байна. Түүний эмзэгхэн эвсэл нь зөвхөн Палестиныг үүрд эзлэх, суурин өргөтгөх, буулт хийхээс татгалзахыг шаардаж буй хэт барууны үзэлтнүүдийг хангах замаар оршин тогтож байгаа аж. Албан тушаалаа хадгалахын тулд тэр хуучин хатуу байр сууриа улам лавшруулж, хилээ тэлэх, Палестины асуудлыг хүчээр арилгах, өөрийн бүтэлгүйтлээс анхаарлыг сарниулах гэж оролдсоор л.
Гэвч энэ нь ч буцаад сөрөг нөлөө үзүүлж байна. Израилийг удаан хугацаанд хамгаалж ирсэн холбоотнууд байр сууриа өөрчилж эхэллээ. Европын улс орнууд олон жил эргэлзсэний эцэст шинэ чиглэлд шилжиж байна. Газар дундын тэнгисийн дайны хүнд дүр зураг одоо энэ байдлыг цаашид тэсвэрлэх боломжгүй гэдгийг ойлгууллаа.
Палестинчуудын хувьд өнөөдөр бол эмгэнэлтэй атлаа түүхэн өдөр. Тэд Газа, Баруун эрэгт сүйрлийг амсаж байгаа ч нурангин дундаас шинэ эрч хүч гарч эрслэн босно. НҮБ дээр барууны олон улс Палестиныг хүлээн зөвшөөрч буй нь Палестины тусгаар тогтнолыг зүгээр нэг шаардлага бус, бодит баримт мэт үзэж эхэлсний илрэл юм. Олон улсын хууль, гэрээ хэлэлцээр, дипломат харилцаа Израилийн эзлэн түрэмгийллээс үлдсэн орон зайг нөхөж эхлэх нь.
Нетаньяху Израилийг үүрд баталгаажуулсан, хилээ тэлсэн, Палестиныг устгасан хүн гэж түүхэнд бичигдэхийг хүсч байв. Харин түүх түүнийг 10-р сарын 7-ны тагнуулын сүйрлээс эхлээд Газагийн сүйрэл, авлигын шүүх хэргүүд хүртэлх бүтэлгүйтлүүдээрээ дэлхийн олонх улсыг Палестиныг үгүйсгэх боломжгүй гэж итгүүлсэн удирдагч болгон тэмдэглэх магадлал өндөр байна.
Тэр Палестиныг булшлахыг оролдсон. Харин өнөөдөр, тэр Нью-Йоркд, Палестинд шинэ амьдрал өгсөн хүн болж харагдаж байна.
