Улсын дээд шүүхээс УИХ-ын гишүүн Дав. Цогтбаатарыг Хөгжлийн банкны хэрэгт гэм буруутай гэж үзээд, 20 сая төгрөгөөр торгож, нийтийн албанд ажиллах эрхийг нь хоёр жилээр хасаж шийдвэрлэснээс хойш 63 хоног өнгөрлөө. Гэтэл эрх мэдэл, албан тушаалаа урвуулан ашиглаж төрд их хэмжээний хохирол учруулсан гэм буруутай Дав.Цогтбаатар гишүүний бүрэн эрхийг УИХ түдгэлзүүлж чадахгүй хоног, хугацаа аргалсаар өнөөдрийг хүрлээ.
Нэгэнт Улсын Дээд шүүхээс буюу шүүхийн эцсийн шатны шийдвэр гараад, шүүгч алх тогшчихсон байхад УИХ, Улсын дээд шүүхийн шийдвэрийн тогтоолыг албажиж ирэхийг хүлээх албагүй. Тийм ч эрх зүйн зохицуулалт өнөөдөр манай улсад алга. Мөн ийм кейс ч өмнө нь гарч байгаагүй. Гэтэл яагаад УИХ, УИХ-ын тамгын газар гэм буруутай нь эцэслэн шийдэгдсэн хүнээр төрийн хууль батлуулж, хамгаалаад байна вэ?... Үүний ард УИХ буюу УИХ-ын дарга барьцаалагдсан уу?. Улс төрийн бүлэг, фракцын эрх ашиг хөндөгдсөн үү?
Улсын дээд шүүхийн эх сурвалж, УИХ-ын Тамгын газраас өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд Дав.Цогтбаатар гишүүний гэм буруутайг шийдвэрлэсэн шүүхийн тогтоолыг авах нэг ч хүсэлт, албан бичгийг ирүүлээгүй гэж мэдэгдлээ. Уг нь аливаа иргэний гэм буруутайг эцэслэсэн шүүхийн тогтоол, алх цохисноор шууд хэрэгждэг онцлогтой. Хорих ял оноосон бол бичгээр тэр нь албажихыг хүлээгээд байдаггүй, шүүхийн заалнаас шууд ачаад явдаг гэдгийг нотлох хамгийн ойрхон баримт бол сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг. Мөн хуулиараа УИХ нэгэнт шүүхээс эцэслэсэн асуудлыг түдгэлзүүлэх буюу Улсын Дээд шүүх Дав.Цогтбаатар гишүүнийг гэм буруутайд тооцсон нь зөв, буруу гэж хэлэлцэх ч эрх байхгүй. Зөвхөн 2024.12.11-ний өдөр гарсан Улсын дээд шүүхийн тогтоолыг шууд хүлээн авч, Дав.Цогтбаатарын гишүүний бүрэн эрхийг цуцлах шийдвэр гаргах үүрэгтэй юм. Гэтэл УИХ өдийг хүртэл нүдэн балай, чихэн дүлий асуудлыг өөрсдөөсөө булзааруулсан бөөрөнхий хариултыг хэвлэлд өгсөн байх.
Бүр хуулийг маш сайн мэдэх Хууль зүй, Дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэл "Дав.Цогтбаатар гишүүнийг гэм буруутайд тооцсон албан бичиг гараагүй, хэвлэлийн мэдээ гарсан төдий" гэж тайлбарлаж зогсох. Гэтэл Улсын Дээд шүүхэд Хөгжлийн банкны үүдэлтэй төрд хохирол учруулсан 540 хавтастай буюу нэг хавтас нь 250 хуудастай гэмт хэрэгт холбоотой бичиг баримтыг баримтжуулах процесс л үргэлжилж байна. Одоогоор 800 хуудас гэмт хэргийг шүүсэн шүүхийн тогтоол албажсан. Зөвхөн Дав.Цогтбаатарын гэм бурууг шийдвэрлэсэн шүүхийн тогтоолыг салгаж албажуулаад УИХ-д хүргүүлэх ямар ч үндэслэлгүй гэх тайлбарыг хийсэн байв.
Энэ бүгдийг улс төрийн өнцгөөс нь ажиглавал, Дав.Цогтбаатараар УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгаланг барьцаалсан улс төрийн ширүүн тоглоом төрийн гурван өндөрлөгийн дунд өрнөж байна.
Өнөө шүүх л болохгүй байна. Авлигатай тэмцэх гэхээр шүүгч нар л захиалгаар ажиллаа гэж бухимдах Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өөрөө Дав.Цогтбаатарын бүрэн эрхийг цуцалвал, УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан танд хамааралтай Өмнөговь дахь Бортээгийн нүүрсний уурхайг БНХАУ-аас тавьсан саналын дагуу "Чайна Энержи" группд шилжүүлнэ гэж "сүрдүүлсэн" байж болзошгүй. БНХАУ-тай Засгийн газар хооронд хэлэлцээрт гарын үсэг зурахаар өнөөдөр ниссэн Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ даргатай Засгийн газрын баг нисэх хүртлээ Ончхараат дээр Бортолгой, Бортээгийн алийг нь "Чайна Энержи"-д өгөхөө эцэслэн шийдээгүй. Гэхдээ Аж үйлдвэр, Эрдэс баялгийн сайд Ц.Тувааны хэвлэлд өгсөн хамгийн сүүлийн ярилцлагад Ончхараат, Бортолгойгоос 16 жил олборлуулахдаа нүүрсний үнийг улирал тутам шинэчилнэ гэж дурдагджээ. Гэхдээ хоёр талын төлөөлөл маргааш хэлэлцээрт хэрхэн гарын үсэг зурахаас УИХ-ын спикер, намын даргадаа "бөлдөгдүүлсэн" эсэх нь тодорхой болно.
Учир нь, одоогоос хоёр жилийн өмнө болсон нүүрсний хяналтын сонсголоос эхэлсэн цагаас Д.Амарбаясгалангийн зөвлөх Ц.Чулуундагзын хамаарал бүхий “Админерал” ХХК нь Бортээгийн уурхайн гэрээт олборлогчоор бүртгэлтэй байдаг. Энэ утгаар зөвхөн баяжуулах үйлдвэрээс гадна уурхайгаас нүүрс олборлодог байж болзошгүй гэх албан болон албан бус мэдээлэл тархах болсон юм.
Ийнхүү УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд хоёрын хоорондох улс төрийн барьцаа яаж эргэхээс үл хамаарч, хангайн бүсийн нэгдүгээр тойрогт нөхөн сонгууль явуулахыг яаравчилж буй эрхэм бол Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх. Түүнд энэ нөхөн сонгуульд өөрийн тамгын газрын дарга Г.Занданшатарыг нэр дэвшүүлж, ялуулах сонирхол их бий. УИХ-ын дарга асан Г.Занданшатар энэ тойрогт одоогоор сонгогдох магадлал нь хамгийн өндөр. Намын багийнхан нь төлөвлөсөнөөрөө пи-ар аа хийгээгүйгээс Г.Занданшатар дарга өнөөдөр парламентын танхимын гадна үлдсэн гэж улс төр сонирхогчид ярьдаг.
Гэтэл нөгөө талд МАН-ын дарга бөгөөд Ерөнхий сайдыг чиглүүлдэг гэх ах нарын нэг УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга Ардчилсан намаас УИХ-ын дарга асан З.Энхболдыг сойхоор бэлтгэл базааж байна. Саяхан шүүхээс гэм буруугүй гэдгээ тогтоолгосон цагаас эхлэн З.Энхболд цахим сүлжээнд идэвхжиж, улс төрд идэвхтэй явсан үеийнхээ бичлэг, дүрс, зургийг төлбөртэйгөөр тарааж, цацах боллоо. Тэр яагаад ийнхүү идэвхжих болов гэвэл улс төрд эргэн ирэх замаа фракц нэг Х.Баттулгатай нийлж засах болсон нь тодорхой харагдах. Нөгөө талд "Энержи ресурс" Тавантолгойн бүлэг ордын "өрөм" нь болох Ухаа худгийг үнэгүй авсан, төр тодорхой хэмжээнд эргэж харах учиртай гэдэг өнцгийг МҮОНРТ-ээр ярьж суух нь З.Энхболд Л.Оюун-Эрдэнийн талд ажиллаж, ялаа наймаалцсан уу гэж хардахад хүргэж байна.
Хөшигний ардах улс төрийн энэ өрнөлөөс ажиглахад хамгийн ихээр хохирч үлдэх магадлалтай нь УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан гэж дүгнэх эх сурвалж байна. Засгийг унагахаагүй, намын даргаа дэмжиж Монгол, Хятадын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг ямар ч тохиолдолд дэмжихийн зэрэгцээ гэм буруутан гишүүнийнхээ бүрэн эрхийг цуцалж чадахгүй гацвал УИХ Үндсэн хууль зөрчсөн гэм буруутайд давхар тооцогдож, тэр спикерээсээ бууж ч болзошгүй.
Мэдээж эрх баригч намын стратегийг сүүлийн 10 жил тасралтгүй базаж яваа улс төрчийг номер нэг ах нь хохироохгүй. Тэр магадгүй дараагийн Ерөнхий сайд ч болох магадлал өндөр. Хаврын улс төр хэрхэн өрнөх нь Монгол, Хятадын Засгийн газар хооронд байгуулах хэлэлцээрт маргааш хэрхэн гарын үсэг зурж, баталгаажихаас тодорхой болохоор байна.
